Wort und Form im altfranzösischen Process.
755
Hatte dieser missegesprochen, so gab es für den Mündel den Aus
weg, die nachtheilige Erklärung zu widerrufen, eine bessere an
deren Stelle zu setzen oder setzen zu lassen. Also vermittelte
die Bestellung eines Vorsprechers das Recht des Amendements, oder,
wie der entsprechende Ausdruck des deutschen Rechtes lautet, der
Erholung und Wandelung.
Die Wandelbarkeit der Rede des Vorsprechers wird in unsern
Quellen mit Vorliebe hervorgehoben, wo es sich handelt, das Er-
spriessliche der Bestellung von Vorsprechern zu demonstrieren. Ihre
Aussprüche ähneln mitunter in überraschendem Masse den entspre
chenden Äusserungen der deutschen Rechtsdenkmäler.
Jean d'Ibelin ch. 11: Qui dit sa parole en court, se
il i faut ou mesprent, il n'i peut amender. Et qui la fait dire ä
autre, et celui ä qui il l’a fait dire mesprent ou il i faut, il et
son conseil il poent amender.
Ass. de la Cour des Bourg. ch. 133: Se l'avant-
parlier dit parole qu'il ne doie dire por celuy cui il parole,
celuy por qui il parle et son conceau y pueent bien amender.
De Font. XI,8: Li mesparlers de l’emparlier, s'il parole par
amendement, ne puet grever son seignor, s'il rapele son mal dit.
Beaumanoir V, 9: quant il (die Partei) dit aucunne
coze, qui li est eontraire, il n’i pot metre amendement, le-
quel coze il pot bien fere de le bouce ä son avocat quant il dit
par amandement.
Boutillier *): Et s'il advenoit, que l’avocat dist chose
nuysable a son maistre, ce ne touche au maistre si il ne l’advoue.
Jean Desmares A. 412: il puet bien amender ou des-
advoer la parole de son advocat.
Die Bestellung eines Vorsprechers an sich gab übrigens noch
nicht das Recht des Amendements. War zwar die Klippe des Ein
Mann ein Wort dadurch glücklich umgangen, so stellte sich auf
der andern Seite das zwischen Partei und Vorsprecher bestehende
Vertretungsverhältniss hindernd in den Weg. Letzterer spricht als
Repräsentant der ersteren im Wort. Sein Wort gilt als ihr Wort.
Sie spricht durch seinen Mund. Und ein Mann ein Wort, ein Wort
ein Mann. Das altfranzösische Recht wahrte die volle Consequenz
x ) Somme rurale. Ausgabe von l. f »87, f. i(>1. col. h.
49*