Patristische Studien. I.
3
mann (Curarum Tertullianearum particulae tres, Gothae 1887),
welchem wir eine mit grosser Akribie veranstaltete Collation
der Bücher ad nationes nach dem Agobardinus und werthvolle
kritische Beiträge verdanken, gezeigt; er sagt p. 5: nam Gotho-
fredi et Rigaltii tempora non ea erant, ut, quemadmodum aiunt,
omnia cum puluiscido excuterent, ne minima quidem neglegerent
aut praetermitterent: Oelilerus autem codicem ne uidit quidem et
in Bdluzii et Hildebrandi collationibus ita acquieuit, ut, cum
ut.ramque aequi iuris esse iubeat, neutri confidat, et in uariis quas
inde exscripsit lectionibus hanc illam subsequi uoluerit, qua socordia
ardentius nouae illius codicis collationis desiderium mouisse di-
cendus est' . Was von dieser Schrift gilt, die freilich in der
Ueberlieferung am meisten gelitten hat, gilt auch von allen an
deren, die nur durch den Agobardinus erhalten sind. Ueber
den Werth der Reifferscheid’schen Collation äusserte sich aber
Ernst Klussmann in seiner Ausgabe der Bücher de specta-
culis (Rudolphopoli 1876), für welche ihm die Benützung der
selben gestattet war, p. 4: optima certe dos libelluli Augusto
Reifferscheidio debetur, nouam dico eamque exactissimam codicis
Agobardini collationem . . . quo totius rei agendae fundamento
certissimo si caruissem, librum innumeris mendis inquinatissi-
mum recensere animum profecto non induxissem. ut enim res
est, restituendorum, quantum fieri possit, ipsius Tertulliani uer-
borum unica spes in eo libro posita uidetur. codex autem tarn
misere laesus et märgines laterarii magnam partem ita uiolati
sunt, ut modo in foliis uersis prima quaeque uersuum uerba modo
in foliis rectis extrema plane desiderentur. quae loca quot fere
litteris expleantur Reifferscheidius punctis pro modulo lacunae
positis signifcaueratA
Was innerhalb dieser den ersten Band füllenden Schriften
ausser dem Agobardinus von handschriftlichen Zeugnissen noch
in Betracht kommt, ist mit Vorsicht zu benützen. So hat
Joannes Gangneius, dessen Ausgabe in Paris 1545 erschien
Und die Baseler Ausgaben um die im Agobardinus stehenden
Schriften de testimonio animae, de anima, de spectaculis, scorpiace,
1 Vgl. Ernst Klussmann in Ililgenfeld’s Zeitschr. III, p. 82—100, 363—393.
? In der Ausgabe sind die verlorenen oder durch das Ueberfahren von
späterer Hand vernichteten Buchstaben der ursprünglichen Schrift durch
eckige Klammern L , eingeschlossen.
1*
Ü