326 Werner. tiven und volitiven Seele darstellt, 1 indem er ferner zu zeigen sucht, wie in ihnen die sittlichen Beziehungen des Menschen nach allen Richtungen und Dimensionen umfasst, 2 alle Arten der Agibilia 3 und die Präservative gegen alle Arten angeerbter menschlicher Verderbtheit erschöpft seien. 4 Er sieht endlich in ihnen einen vierfachen Schmuck und Schutz der zu Gott emporstrebenden Seele in den Kämpfen und Miihsalen des zeitlichen Erdenlebens. 5 Dieser ihrer Bedeutung können sie aber freilich nur in Verbindung mit den drei christlichen Haupt tugenden, des Glaubens, Höffens und Liebens entsprechen, 6 welche den durch die vier Cardinaltugenden zu leitenden Seelenkräften den rechten Halt im Himmlischen und Göttlichen verleihen. 7 ' Prudentia dirigit actum rationalis, qui est bonum et malum discernere; temperantia actum concupiscibilis, qui est veile bonum delectabile; for titudo actum irascibilis, qui est aggredi arduum et sustiuere difficile; justitia vero actus hominis, quos aliae virtutes dirigunt respectu sui, vires omnes circuiendo dirigit respectu proximi. Ibid. 2 Prudentia quasi lumen praeferens intellectum dirigit. Triplex autem alia virtus eam quasi luceruam sequens affectum perficit, videlicet tem- perantiam respectu ejus quod infra nos est, fortitudo respectu ejus quod juxta nos est, justitia vero respectu ejus quod juxte nos est aut supra nos i. e. proximi et Dei. Ibid. 3 Prudentia est in eligendis, temperantia in utendis, fortitudo in tolerandis, justitia in distribuendis. Ibid. 4 Harum virtutum effectus contra quatuor originales defectus militant: con tra ignorantiam prudentiae cognitio; contra concupiscentiam temperantiae moderatio; contra infirmitatem fortitudinis roboratio; contra malignitatem justitiae rectitudo. Ibid. 5 His denique quatuor virtutibus velut quatuor pretiosis lapidibus Christi sponsae quasi totidem stellis rutilans decoratur. Prudentiam habet a parte anteriori, ut caveat a malis futuris; justitiam a parte posteriori, ut satisfaciat de praeteritis; temperantiam a dextris, ne elevetur in pro- speris; fortitudinem a sinistris, ne succumbat in adversis. Ibid. 6 Virtutes theologicae i. e. divinae .... principaliter animam ordinant ad finem supremum, qui Deus est; virtutes autem aliae circa ea, quae sunt ad finem, ordinantur. Spec. consid. II, c. 2. 7 Cum animae nostrae vires imperfectae in suis actibus et diminutae sint, vis rationalis in cognoscendo, vis concupisibilis in volendo, vis irascibilis in exequendo, fides est directio cognitionis in rationali, Caritas est ordi- natio volitionis in concupiscibili, spes et fortificatio executionis in ira- scibili .... Per fidem Deus suae veritatis lumine animam dirigit, per spem suae potestatis juvamem erigit, per charitatem suae bonitatis dulcedine trahit, trahendo suaviter allieit, alliciendo secum eam spiritualiter unit. Ibid.