Studien zur Geschichte der altdeutschen Predigt. 
49 
nec in aliquo, quod Deo attinet. et ideo libenter veilem docere, 
quoniam sanctificaremini et efficeremini magni sancti et de fa- 
cili, cum jam sitis in via. puto, quod beatus Nicolaus vix habuit 
vitam ita duram, Martinus etc. deberetis Deo esse familiäres et 
devoti et libenter orare, non esse ut jumenta. dicis: ,nihil scio 
orare nisi Ave Maria et Credo in Deum et Paternoster', re- 
spondeo: tantum scis, quoad salutem, ut Petrus, si hoc nescis, 
disce. et die Avemaria, quotiens est gratia tua. Credo semel 
in mane, ut diabolus sit per totum diem debilior. similiter et 
semel in sero. Paternoster sepe et sepe, quia hoc omnes tene- 
mur dicere. nec papa nec angelus posset absolvere ab lioc, quod 
homo non diceret. et si dicis: ,quotiens?‘ respondeo: quanto 
sepius, tanto melius, tarnen Deus instituit laicis probis L pro 
septem martiriis, pro quolibet septem. sed valde probis LXXVI 
pro passione sua omni et multiplici et durissima, et pro hoc 
dabit multa bona, dicis: ,tantum dicere non possum propter 
dominum meum, paupertatem meam, pueros meos'. respondeo: 
quod posses; sed non vis, quia semper bene haberes tantum 
temporis. si enim pro quolibet Paternoster daretur tibi ovum, 
diceres LXXX. et quod nolis, patet, quia in die festo, cum 
nihil habes agere, non oras, sed vagaris. attempta ergo per 
mensem et die tot Paternoster, et hoc omnes orationes excedit, 
licet et alie omnes, quas Ecclesia recepit, sint bone. et est plenis- 
sima omni gratia et donis spiritualibus et celestibus, ut sol luce, 
qui mundum illuminat, et mare aqua, quod totum mundum ad 
äquat. et hanc obtinet laudem ex tribus: ab auctoritate, a brevitate 
et ab utilitate (vgl. oben S. 46). — in quibus (septem petioni- 
bus) Deus omnia nobis utilia inclusit. primo petimus quatuor 
nobis danda, bona omnino, in quibus alia bona includuntur. et 
post tria mala a nobis amoveri, in quibus omnia mala amo- 
ventur. in tantum sunt utilia, si homo haberet Deum in carcere 
suo, satis esset, etiam si haberet optionem a Deo. dicimus ergo: 
Pater noster, qui es in celis. sanctificetur nomen tuum. die 
statim vulgariter, ita die ubique. incipimus ergo eum laudare. 
non statim petimus, sed laudamus etc. — Sehr charakteristisch 
sind Gottes Antworten auf das Vaterunser der Bösen, Baum 
gartenberger Rust, de Sanctis 89 e : (qui fidem habent sine ope- 
ribus) — si enim Deus pater eorum est, ubi est, sicut ipse 
dicit, honor ejus? (Malach. 1, 6). cum tales aliquando dicunt 
Sitzungsber. d. phil.-hist. Kl. CLIV. Bd. 1. Abh. 4